Ставрополдин край

Урусатдин Федерациядин субъект
Ставрополдин край урус. Ставропольский край
Ставрополиедин пайдах Ставрополиедин герб Урусат Федерациядин картадал Ставрополдин край
Кьилин шегьер	Ставрополь
Майдан	45-й
- Вири - % цин винел патан	66 160 км² 0,6
Агьалияр	15-й
- Вири санлай - Къалинвал	2 801 597 (2016) 42.35/км²
РВБ	31-й
- Вири, гилан къиметрив - Агьалидин са касдал къвезвай	541,2 млрд ман. (2014) 193,5 агъз. ман.
Федерал округ	Кеферпатан Къавкъаздин
Экономикадин район	Кеферпатан Къавкъаздин
Гьукуматдин чӀал	урус чӀал
Губернатор	Владимир Владимиров
Думадин председатель	Геннадий Ягубов
Код ОКАТО	07
УФ субъектдин код	26
Код ISO 3166-2	RU-STA
Сятдин чӀул	MSK (UTC+4)
Официал сайт:	stavkray.ru

Ставрополдин край, гьакӀни Ставрополие (урус. Ставропольский край, Ставрополье) — Урусатдин Федерациядин субъект, Кеферпатан Къавкъаздин федерал округдик акатзава.

Кьилин шегьер — Ставрополь я.

География

Ставрополдин край ЧӀехи Къавкъаздин кеферпатан хушал ва Виликпатан Къавкъаздин юкьван пата ала.

Краснодардин край, Ростов вилаят, Калмыкия, Дагъустан, Чечня, Кеферпатан Осетия, Къарачай-Черкесия ва Къабарда-Балкъар Республика хьтин субъектрихъ галаз са сергьятра ава.

Ятар

Крайда авай чӀехи вацӀар: Кубань, Кума, Малка, Подкумок, Золка, Калаус, Егорлык, Большой Зеленчук, Кура, Маныч ва мсб. Вирер: Тамбукан вир (дарман-кьарадин вир я), Маныч-Гудило вир, Цаган-Хак вир, Сенгилеев цин гьамбархана, Кравцово вир ва мсб.

Тарих

1936 йисан 15 декабрьдиз Кеферпатан-Къавкъаздин крайдин къеняй Дагъустандин АССР, Къабарда-Балкъар АССР, Кеферпатан Осетиядин АССР, Чечен-Ингуш АССР акъудайдалай кьулухъ адан сергьятар къенин Ставрополь крайдин сергьятриз мукьва хьанай ва кьилин шегьер Ворошиловскдиз тухванай. 1937 йисуз Серго Орджоникидзедин гьуьрметдай крайдин тӀвар Орджоникидзедиз дегишарнай.

1938 йисуз крайдиз Дагъустандин АССР-дин вад кеферпатан районар вуганай (Ачикулак, Къаранугъай, Къаясу, Кизляр ва Шелковской районар). И районрикай Кеферпатан-Къавкъаздин крайда Кизлярдин автономиядин округ арадал гъанай, адан кьилин шегьер Кизляр тир.

1943 йисан 12 январьдиз СССР-дин Вини Кьилин Советдин Президиумдин къарардалди крайдин кьилин шегьер тир Ворошиловскдин тӀвар Ставрополдиз дегишарнай, крайдин Орджоникидзе тӀварни Ставрополдин крайдиз дегишарнай.

1943 йисан 27 декабрьдиз терг авунвай Калмыкиядин АССР-дин Приютненский район Ставрополдин крайдиз вуганай.

1944 йисан мартдиз Чечен-Ингуш АССР терг авурдалай кьулухъ Грозныйдин вилаят арадал гъанай ва адан составдик терг авур Кизляр округдин вири районар кутунай.

1952 йисан январь вацра Ставрополь крайдиз Астрахань вилаятдин Степновский район вуганай ва адан тӀвар Степной райондиз дегишарнай.

1955 йисан мартдиз СССР-дин Вини Кьилин Советдин Президиумдин къарардалди Ставрополь крайдик Гуржистандин ССР-дин Клухор район кутунай.

1957 йисуз Ставрополь крайдин къене Калмыкиядин Автономиядин вилаят ва Къарачай-Черкесиядин АВ арадал гъанай. Калмыкиядин АВ-дин составдик Степной ва Черноземельский районар кутунай, Къарачай-Черкесиядин АВ-дикни Зеленчук, Къарачай ва Усть-Джегутай районар кутунай.

1958 йисан июль вацра Калмыкиядин АВ Калмыкиядин АССР-диз дегишарнай ва Ставрополдин крайдин къеняй акъуднай.

1991 йисан 3 июльдиз Ставрополдин крайдин составдикай Къарачай-Черкесиядин АВ акъатнай ва Къарачай-Черкесиядин ССР-диз элкъвенай.

Агьалияр

Росстатди гайи малуматриз килигна 2016 йисуз Ставрополдин крайдин агьалидин кьадар — 2 801 597 кас тир. Са квадратдин километрдиз къвезвай агьалидин кьадар (агьалидин чуькьуьнвал) — 42,35 кас/км² я (2016 йис). Агьалидин 58,25 % шегьервияр я (2016 йис).

1995 йисалай 2012 йисалди субъектдин агьалидин кьадар йисандавай тӀимил жезвай, амма 2012 йисуз садлагьай сеферда агьалияр гзаф хьунин коэффициент 0,5-дав агакьнай.

Миллетар

Ставрополдин крайдин агьалидин чӀехи пай урусри тешкилзава. ГьакӀни ина эрменийрин, даргийрин, украинрин ва грекрин чӀехи жемиятар ава. Сувун районра къарачайри ва абазинри уьмуьр ийизва.

Миллет	2002 йисуз кьадар	2010 йисуз кьадар
Урусар	2 231 759	2 232 153
Эрменияр	149 249	161 324
Даргияр	40 218	49 302
Грекар	34 078	33 573
Цыганар	19 094	30 879
Украинар	45 892	30 373
Нугъаяр	20 680	22 006
Кьажарар	15 069	17 800
Къарачаяр	15 146	15 598
Туркменар	13 937	15 048
Чеченар	13 208	11 980
Татарар	12 988	11 795
Туьрквер	7 484	10 419
Аварар	7 167	9 009
Къабардаяр	6 619	7 993
Осетинар	7 772	7 988
Лезгияр	6 558	7 900
Гуржияр	8 764	7 526
Белорусар	11 343	7 104
Табасаранар	5 477	6 951
Кореяр	7 095	6 759
Къумукьар	5 744	5 639
Немецар	8 047	5 288
Абазинар	3 300	3 646
Езидар	2 417	3 348
Яхулар	2 561	2 644
Узбекар	1 210	2 615
Черкесар	2 097	2 326
Чувудар	2 925	2 320
Ингушар	1 751	2 227
Къазахар	1 779	1 861
Курдар	1 259	1 790
Молдаванар	2 112	1 758
Агъулар	1 476	1 715
Рутулар	937	1 339
Мордва	1 946	1 250
Чувашар	1 404	1 081
Миллет къалур тавунайбур	11	26 855

Администрациядин паюнар

Крайдик 26 районар, 19 шегьерар ва 7 курортдин посёлокар акатзава.

Районар:

1. Александровский район
2. Андроповский район
3. Апанасенковский район
4. Арзгирский район
5. Благодарненский район
6. Будённовский район
7. Георгиевский район
8. Грачёвский район
9. Изобильненский район
10. Ипатовский район
11. Кировский район
12. Кочубеевский район
13. Красногвардейский район
14. Курский район
15. Левокумский район
16. Минераловодский район
17. Нефтекумский район
18. Новоалександровский район
19. Новоселицкий район
20. Петровский район
21. Предгорный район
22. Советский район
23. Степновский район
24. Труновский район
25. Туркменский район
26. Шпаковский район

Шегьерар:

№	Шегьерар	Агьалияр
1	Ставрополь	429 571
2	Пятигорск	▼ 145 448
3	Кисловодск	▼ 129 993
4	Невинномысск	117 891
5	Ессентуки	105 881
6	Михайловск	85 387
7	Мин Воды	▼ 75 620
8	Георгиевск	▼ 69 944
9	Будённовск	▼ 62 964
10	Изобильный	▼ 38 409

Вини дережадин чирвилерин идараяр

• Кеферпатан-Къавкъаздин федерал университет
• Пятигорскдин гьукуматдин университет
• Невинномысскдин экономикадин, идара авунин ва ихтияррин институт
• Ставрополдин гьукуматдин аграрвилин университет
• Ставрополдин гьукуматдин медицинадин университет
• Ставрополдин идара авунин университет
• Къавкъаздин халкьарин дуствилин институт
• Ставрополдин коммерциядин социал институт
• Пятигорскдин медицинадинни-фармацевтикадин институт

Курортар

Къавкъаздин Минерал Ятар — Урусатдин Федерацияда виридалайни чӀехи курортдин регионрикай сад я. Ина авай дарман-ятарин ва кьарадин кьадардиз ва жуьреба-жуьревилиз килигна и региондиз вири Евразияда тай авач.

Нарзан цин сагъардай къуват чкадин миллетриз дегь чӀаварилай чир я. Черкес чӀалан Нарт-санэ гафуникай арадал атанвай Нарзан гафуни кьегьалрин яд мана гузва.

Курорт-шегьеррин ва сагъардай санаторийрин кьадардиз килигна Ставрополдин край Урусадин кӀвенкӀведавай субъектрикай сад я.