Мамедкъала

Википедиядихъай
Урусатдин пайдах Шегьервилин посёлок
Мамедкъала
урусМамедкала
Уьлкве
Урусат
Федерациядин субъект
Дагъустан
Муниципал район
Къенепатан паюнар
Заречное, Тумаевка, Михайловка, Дузлак, Алиеван свх.
Виликан тӀварар
Хан-Магомед-къала
ЯШЧдин кьакьанвал
гьуьлуьн дережадилай
-5 м
Агьалияр
9000 кас (2010)
Миллетар
Динар
Сятдин чӀул
Телефондин код
+7 87240
Почтунин индекс
368628
Автомобилдин код
05
Код ОКАТО
82 620 475
Мамедкъала (Дагъустан)
Мамедкъала
Мамедкъала (Дербент район)
Мамедкъала

Мамедкъала (урусМамедкала) — Дагъустан республикадин Дербент районда авай шегьервилин посёлок.

География[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Хуьр Дагъустан Республикадин кьибле пата, Дербент райондин кефер пата, Дербент шегьердилай 20 км кефердинни — рагъакӀидай пата, Дарвагчай вацӀал чка кьунвайди я. Кеферпатан Къавкъаздин ракьун — рекьин Мамедкъала станциядал ала. Посёлокдин рагъакӀидай патайтӀуз федерал M29 «Кавказ» трассадал физва.

Тарих[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Посёлокдин виликан тӀвар Хан-Магомед-къала тир. Терекеме кьулувиле Хан-Магомед-къала хуьруьн арадал атун XVIII виш йисуз талукь я, ва Къубадин хан Фатали-хана тухузвай политикадин кӀвалахрин нетижада бине кьунвайди я. Амир-Гамза уцмияхъ галаз душманвал ийизвай Фатали-хана, адан хтул Хан-Мухаммаддикай вичиз амадаг авунай. Гьасан Алкьвадариди малумзавайвал: «Къуба ханвалдай Фатали-хана 100 райатрин хзанар, Дербент шегьердилай 100 фарсах яргъал алай чкадиз куьчарнавай ва арадал гъанвай хуьруьз Хан-Магомед-къала тӀвар эцигнавай».

Р. М. Магомедова Хан-Магомед-къала хуьруь бине кьунвай тарих 1778 йис тирди гьисабзава. А. А. Комарова «Дагъустан вилаятдин агьалийрин пунктрин сиягьда» Хан-Магомед-къала 1775 йисуз арадал атайди къейдзава[1].

XIX виш йисуз Мамедкала хуьр вири Къайтагъ-Табасаран округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатзава. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Къайтагъ-Табасаран округдин Агъа-Къайтагъ наибвалдиз талукь тир. Великент ва Салик хуьрерихъ галаз Великент хуьруьнжемятдик акатзавай.

Агьалияр[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Агьалийрин кьадар, кас
1970 1979 1989 2002 2010
5107 5813 5990 8374 9000

2002 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьре 8374 касди уьмуьр гьалзавай[2]. 2010 йисан малуматриз килигна, агьалияр 9000 кас тир. Агьалидин чӀехи пай даргияр я, ина гьакӀни азербайжанар, табасаранар ва муькуьбур авайди я, вири суни — мусурманар я. 1886 йисан Урусат Империядин агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал, Мамедкъала хуьруьн агьалияр 160 кас тир, вири азербайжанар (терекемеяр) тир[3].

2002 йисан малуматрив кьурвал, хуьруьн 8 374 кас агьалийрин миллетрин состав[4]:

Халкь Кьадар Пай, %
Даргияр 2794 33,4 %
Азербайжанар 2059 24,6 %
Табасаранар 1850 22,1 %
Агъулар 592 7,1 %
Лезгияр 442 4,2 %
Къумукьар 257 3,1 %
Яхулар 173 2,1 %
Урусар 134 1,6 %
Муькуьбур 73 0,9 %
Вири 8 374 100 %

Баянар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

ЭлячӀунар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]