Уллугъетягъ
 Хуьр
|
.svg)
Уллугъетягъ, ЧӀехи - Гъетягъ (урус. Уллугатаг) — Дагъустан республикадин СтӀал Сулейман районда авай хуьр. «Уллугъетягърин» хуьруьнсоветдин администрациядин юкь.
География
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]Хуьр СтӀал Сулейман райондин кьибледа, райондин юкь тир Кьасумхуьрелай кьибле патахъ 8 км яргъал чка кьунвайди я. Мукьвал алай хуьрер: Шихидхуьр, Птидхуьр, Сайтархуьр, Пиперхуьр.
Тарих
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]Хуьруь бине кьунвай тарих малум туш. Аквадай гьалда, хуьруьн тӀвар туьрк. «Уллу» (чӀехиди, кьилинди) ва «Гъед» (цавун тело) гафарихъ галаз алакаъа аваз я.
Хуьрелай 3 - 4 км рагъэкъечӀдай патахъ, архитектурадин имаратар тир уллугъетягърин дегь чӀаван сурар авайди я. Хуьрелай 4 км кеферни - рагъэкъечӀдай патахъ пӀир ва цӀуру заманада инсанар яшамиш хьайи «ЦекпӀер пӀир» тӀвар алай чка ава. Хуьруьн кеферпатан къерехда эриенийрин сур ава.
XIX виш йисуз Уллугъетягъ хуьр вири Куьре округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатзава. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Куьре округдин Гуьней наибвалдиз талукь тир. Пиперхуьр ва Сайтархуьр хуьрерихъ галаз Уллугъетягърин хуьруьнжемятдик акатзавай.
Агьалияр
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]Алай чӀавуз хуьруьн 199 кӀвале 718 кас яшамиш жезва. Агьалидин вири лезгияр, суьнни - мусурманар я. 1886 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматрив кьурвал, хуьре 121 майишатар авай, ва агьалийрин кьадар 653 кас тир. [1]
Хуьруьн агьалияр гуьгъуьнин сихилриз пай жезва: ЧкӀаяр, СикӀеяр, Юркъулияр, Къаргъаяр, Къанбацар, Пилтияр.
Уллугъетягъвияр лап фад заманарилай инихъ хуьруьн майишатдин крарал, малдарвилив, бахчахъанвилив ва кеспи ийиз шегьерриз фидай лежбервилив алахънавайди я.
ТӀвар-ван авай ксар
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]- Юсуфов Рамазан Юсуфан хва — лезги алим ва шаир. Тарихдин илимрин доктор.
