ЦӀийи Макьар
Хуьр
|
ЦӀийи Макьар (урус. Новая Мака) — Дагъустан республикадин СтӀал Сулейман районда авай хуьр. «ЦӀийи Макьарин» хуьруьнсоветдин административ юкь.
География
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]Хуьр СтӀал Сулейман райондин рагъэкъечӀдай пата, райондин юкь тир Кьасумхуьрелай 18,7 км кефердинни - рагъэкъечӀдай пата, «Къавкъаз» федерал трассадал ала.
Тарих
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]1955 йисуз Кьурагь райондин суван Агъа Макьар хуьр СтӀал Сулейман райондик акатнай. Гуьгъуьнин йисара хуьруьн агьалияр «Кайи-КӀеле» тӀвар алай чкадиз куьч хьанвай. ЦӀийи Макьар хуьр арадал атанвай. Виликан малдархъанри чпиз багъар кутунин кар ва ципицӀ багъдин бахчахъанвал пешеяр чирнай. 1966 йисан 20 апрельдиз, Кьибле Дагъустанда хьайи гзаф къати зурзунрин себебдалди иниз харапӀайриз элкъвенай суван хуьрерар гзаф кьадарралди инсанар куьч жез эгечӀнай. ЦӀийи макьарвийри, Рухун, Ичин, КуркӀурхуьр, Татархан, Мехкергъ, Хуьпуькь хуьрерай атай ксар, хайи стхаяр ва вахар хьиз чпин чилериз кьабулнай. Абур чпин кӀвалериз илифарна, гъиляй къвезвай куьмекар гузвай, шадвилерни гъамар санал пайзавай.
ЦӀийи Макьар хуьрелай анихъ, Ростов - Баку рекьин мукьув, цӀуру сурун виней алай кӀунтӀарин ник 2 километрдиз экӀя хьанва. «КухмазкӀунтӀ» тӀвар алай кӀунтӀарикай сада чирна - жагъурунин кӀвалахар кьиле тухунин нетижада, 3 метр дегьневал авай, гурар авай чилин кӀаник квай гуьтӀуь яргъи дегьлиз дуьздал акъуднай. Кучудуникай инсандин са шумуд кӀарабар амукьнай, рехи ва яру гетӀеяр, кур, ракьун чукӀул ва ч.э IV-VI виш йисан хтар жагъанвай.
Хуьруьн къваларив археологиядин имарат тир «Мамраш» тӀвар алай вилик инсанар яшамиш жезвай чка ава. Ана хъенчӀин амукьаяр, чахмахд къванцин кӀусар, тупунин кӀалуб алай твар регъведай алат, къванцин хайи кӀусар дуьздал акъуднай.
Агьалияр
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]Алай чӀавуз хуьруьн 805 майишатар гваз 4469 кьван кас (2197 итим, 2272 паб) яшамиш жезва. Агьалидин вири лезгияр, сунни - мусурманар я. 2002 ийсан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал, хуьруьн агьалияр 4245 кас туькӀуьрзавай. [1].