Бежта белген
Муниципалитетдин район
|
Бежта белген (урус. Бежтинский участок) — Урусат Федерациядин Дагъустан республикада авай муниципалитетдин белген (урус. участок). Административвилелди Цунта райондин пай хьиз арадал атанвайди я.
Администрациядин юкь — Бежта хуьр я.
Къене авайбур
География[Дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Район Дагъустан Республикадин суван рагъакIидай пата, Авар Къойсу вацIун кьиле, ЧIехи Къавкъаздин кьилелай элячIдай цIиргъера, гьулуьн дережадилай 1500-3500 м кьакьанда ала. Кефердинни рагъакIидай пата Цунта райондихъ галаз, кефердинни рагъэкъечIдай пата Тлярата райондихъ ва рагъакIидай пата Гуржистандихъ галаз са сергьятра ава.
Райондин чилерин майдан — 575 км² я.
Климат[Дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Белгендин климат, къайи яргъи хъуьтIуьвни куьруь гаталди тафават авай, юкьван гьалдин — мекьи я. Белгендин гьавадин вини дережадин ламувал набататрин хъсан экъечIуниз куьмек гузва. Хъчарин жуьреба - жуьревилив ва булвилив тафават авай гегьенш чIурар, белгендин асул девлет я. Гьавиляй хуьруьн майишатдин асул кIвалахар ина лежбервални малдарвал я.
Минералдин чешмеяр[Дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Белгендин чилера пара кьадарда гъвечIи ва чIехи минерал цин чешмеяр ава: недай затIар гьазуруниз виже къведай кьел квай, сода квай ятар, ва сагъардай экъуьнар ийидай гугурт, гургуртни - водород ва шуьтруь ракьун чими ятар.
Тарих[Дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Бежта белген 1992 йисуз арадал гъанвай ва Дагъустан Республикадинни гьакIни вири Урусат Федерациядин административивлин паюнда уникум тир гьал я.
Дагъустан Республикадин Конституцияди тайинарнавайвал Бежта белген Цунта райондин составдик акатзава.
Агьалияр[Дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Йисариз килигна Бежта райондин агьалийрин дегиш хьунин динамика:
| Йис | 2008 | 2009 | 2012 | 2013 | 2014 |
| Агьалияр | 9 500 | ↗ 9 783 | ↘ 7 328 [1] | ↗ 7 369 [2] | ↗ 7 387 [3] |
Чкадин миллетар — бежтаяр ва гунзибар я, абур бежта ва гунзиб чIаларал рахазва [4]. Диндал гьалтайла вири суни - мусурманар я.
2009 йисан 1 январь тарихдин малуматрив кьурвал «Бежта белген» муниципалитетдин миллетрин состав [5]:
| Халкь | Кьадар, кас. |
Пай вири агьалийрикай, % |
|---|---|---|
| бежтаяр | 8280 | 84,6 % |
| гунзибар | 1040 | 10,6 % |
| дидояр | 468 | 4,8 % |
| вири санал | 9783 | 100,00 % |
Администрациядин паюнар[Дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Райондик 5 муниципалитетдин образование (хуьруьнсовет) акатзава [6].
Бежта белгендин хуьруьнсоветар ва абурук акатзавай 12 хуьрер, (яцӀу шрифтдив администрациярин юкьвар къалурнава);
- «Бежта» хуьруьнсовет — Бежта
- «Качалай» хуьруьнсовет — Качалай, Караозек, 40 лет Октября, Ахай-Отар, Ачи-Чунгур, Кара-Тюбе
- «Тлядал» хуьруьнсовет — Тлядал
- «Хашархота» хуьруьнсовет — Хашархота
- «Гунзиб» хуьруьнсовет — Гарбутль, Гунзиб, Нахада — гунзибар.
Хуьрер - анклавар[Дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Административвилелди Бежта белгендиз талукь 12 хуьруькай ругуд хуьр Бабаюрт райондин чилерал ала [7]:
Бабаюрт райондин чилерал алай Бежта белгендин (Цунтин райондин) хуьрер:
Баянар[Дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
- ↑ Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 г.
- ↑ 33. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 г.
- ↑ 33. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 г.
- ↑ Этнокарта Западного Дагестана. Андо-цезские языки
- ↑ Бежтинский участок
- ↑ ЗАКОН РЕСПУБЛИКИ ДАГЕСТАН ОТ 13.01.2005 N6 О СТАТУСЕ И ГРАНИЦАХ МУНИЦИПАЛЬНЫХ ОБРАЗОВАНИЙ РЕСПУБЛИКИ ДАГЕСТАН
- ↑ Бабаюртовский районный суд Республики Дагестан
ЭлячIунар[Дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
| Бежта белгендин агьалийрин пунктар | ||
|---|---|---|
| Администрациядин юкь |
| |
| Хуьрер |
Ахай-Отар · Ачи-Чунгур · Гарбутль · Гунзиб · Караозек · Качалай · Кара-Тюбе · Нахада · Тлядал · Хашархота · 40 лет Октября | |
| Хуьруьнсоветар |
Бежта · Гунзиб · Качалай · Тлядал · Хашархота | |
| Дагъустан | |||
|---|---|---|---|
 | Кьилин шегьер: Магьачкъала |  | |
|
Шегьерар: Буйнакск · Дагъустандин ЦIаяр · Избербаш · Каспийск · Кизилюрт · Кизляр · Кьвевар · Хасавюрт · Кьибле-Сухокумск | |||
|
Администрациядин паюнар: | |||
|
Районар: Агъул · Акуша · Ахвах · Ахцегь · Бабаюрт · Бежта · Ботлих · Буйнакск · Гергебиль · Гуниб · Гьумбет · Дахада · Дербент · Докъузпара · Кизилюрт · Кизляр · Кули · Кумторкъала · Къазбек · Къайтагъ · Къарабудахкент · Къаякент · Кьурагь · Лак · Леваши · Мегьарамдхуьруьн · Нугъай · Рутул · Сергокъала · СтIал Сулейман · Табасаран · Тарумовка · Тлярата · Унцукул · Хасавюрт · Хив · Хунзах · Цунта · ЦIийи Лак · ЦIумада · ЧIарода · Шамил | |||
| Макъалаяр: География • Герб • Гимн • Тарих • Агьалияр • Административ паюнар • ТIаратI | |||
