Цунта район

Муниципалитетдин район Цунта район урус. Цунтинский район Уьлкве УрусатУрусат Федерациядин субъект ДагъустанДагъустан Администрациядин юкь Кидеро Къенепатан паюнар 8 муниципалитетар акатзава Райондин кьил Магомединов Пахрудин Шахбанович Бине кьунва 1930 йис Майдан 1327 км² Агьалияр ↗ 19 093 кас (2015) Миллетар дидояр, бежтаяр, гунзибар, гинухар Динар суни - мусурманар Цунта район Телефондин код +7 87273 Автомобилдин код 05

Цунта район — Урусат Федерациядин Дагъустан республикада авай муниципалитетдин район.

Администрациядин юкь — Кидеро хуьр я.

География

Район Дагъустандин лап рагъакӀидай пата ала ва ЦӀумада, Тлярата районрихъ, Бежта белгендихъ ва Гуржистандихъ галаз са сергьятра ава.

Райондин майдан 1327 км² я.

Тарих

СССР-дин ВЦИК-дин Президиумдин 1930 йисан 25 декабрь тарихдин къарардалди, ЦӀумада райондин ирид хуьруьнсоветрикай администрациядин юкь Кидеро хуьре аваз Цунта район арадал гъанай. 1935 йисуз райцентр Шаури хуьруьз акъуднай.

Чеченрин ва ингушрин депортациядилай кьулухъ, 1944 йисуз райондин вири агьали ЧИАССР-дин Ведено райондиз акъудна куьчарнай ва КПСС Дагобкоман къарардалди Цунта район терг авунай ва адан чилер ЦӀумада райондин ихтиярдиз вуганвай.

Гуьгъуьнлай, Чеченарни ингушар элкъвена чпин хайи чилер хтайла, 1955 йисан 15 ноябрьда РСФСР-дин Вини Советдин Президиумдин Къарардалди администрациядин юкь Бежта хуьре аваз Цунта район гуьнгуьна хъхтунай. 1992 йисуз райондин администрациядин юкь Кидеро хуьруьз акъуднай.

2013 йисуз Дагъустандин Халкьдин КӀватӀалди кьабулай къарардалди Цунта районда ва Бежта белгенда цӀийи хуьрер арадал гъанай: Цунта районда — Цунта хуьр, Бежта белгенда — Балакури, Жамод, Исоо.

Агьалияр

Йисариз килигна Цунта райондин агьалийрин дегиш хьунин динамика:

Йис	2002	2011	2012	2013	2014	2015
Агьалияр	17 466	↗ 18 368	↗ 18 476	↗ 18 622	↗ 18 771	↗ 19 093

2010 йисан Вириурусатдин агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматриз килигна, Цунта райондин миллетрин сиягь:

Халкь	Кьадар, кас.	Пай вири агьалийрикай, %
дидояр	10 389	57 %
бежтаяр	5 924	32 %
гунзибар	901	5 %
аварар	527	3 %
гинухар	433	2 %
андияр	3	0,2 %
даргияр	10	0,2 %
къумукьар	8	0,2 %
урусар	5	0,2 %
масабур	14	1 %
вири санлай	18 282	100,00 %

Къейд: Агьалияр сиягьдиз къачудайла дидояр, бежтинар, гунзибар, гинухар, андияр, аварар хьиз къейд авунай.

Администрациядин паюнар

Райондик 12 муниципалитетар (хуьруьнсоветар) ва 57 хуьр акатзава (къалин шрифтдив, са шумуд хуьрерин арадай администрациярин юкьвар къалурнава);

1. «Кидеро» хуьруьнсовет — Кидеро, Генух, Гутатли, Зехида
2. «Кимятли» хуьруьнсовет — Ретлоб, Ицирах, Кимятли, Чалях
3. «Терутли» хуьруьнсовет — Терутли, Акды, Асах, Геназох, Иха, Махалотли, Удок, Хора, Цохок, Чаатли, Шия
4. «Тляцуда» хуьруьнсовет — Тляцуда, Митлуда, Сагада, Хамаитли
5. «Хибиятль» хуьруьнсовет — Хибиятль, Вициятль, Хупри, Эльбок
6. «Шаитли» хуьруьнсовет — Гениятль, Китури, Шаитли
7. «Шапих» хуьруьнсовет — Шапих, Шапих, Китлярта, Халах, Хутрах, Цицимах
8. «Шаури» хуьруьнсовет — Мокок, Азилта, Берих, Галатли, Хебатли, Хенох, Хетох, Хунтли, Цехок, Цибари, Шаури

Культура

Шаитли хуьре гьар йисуз февраль вацра дидо халкьдин «игби» сувар кьиле тухузвайди я.

ЭлячӀунар

• Сайт муниципалитета Республики Дагестан "Цунтинский район"
• Официальный сайт МР "Цунтинского района"