Избербаш

Шегьер Избербаш урус. Избербаш Уьлкве УрусатУрусат Федерациядин субъект ДагъустанДагъустан Шегьердин кьил Сулейманов Абдулмеджид Валибагандович Бине кьунва 1932 йисуз Виликан тӀварар Изберг Статус шегьердин статус 1949 йисуз къачуна Майдан 22,55 км² Агьалияр ↗ 51 597 кас (2010) Миллетар даргияр (65,4 %), къумукьар (14,4 %), лезгияр (7,25 %), урусар (5,2 %), аварар (2,8 %), яхулар (2,0 %) 2002 г. Динар суни - мусурманар, христианар Сятдин чӀул UTC+4 Телефондин код +7 87245 Почтунин индекс 368500 Автомобилдин код 05 Код ОКАТО 82 415 000 Официал сайт http://www.mo-izberbash.ru/

Избербаш, Изберг (урус. Избербаш) — Урусатдин Дагъустан республикада авай, шегьердин статус 1949 йисуз къачунвай шегьер. 2005 йисуз Избербашди Урусатдин 100 агъзур касдал кьван агьалияр авай виридалайни абад шегьер конкурсда садлагьай чка кьунвай.

Агьалияр — 51 597 кас (2010 йис).

ТӀварцӀикай

ТӀварцӀин арадал атуникай авай са шумуд версиядин садав кьурвал, 1895 йисалди къенин шегьер алай чкаяр уьленар ва баябан чилер тир. Гилан шегьердин чилерайтӀуз ракьун рехъ эцигзавай немецри, мукьвал алай, инсандин профиль алай суваз фикир ганвай. И чкадиз абуру чпин арада немец чIалал «Дас ист берг», яни сув алай чка лугьуз хьанвай ва эцигай ракьун — рекьин станциядиз «Истберг» (Изберг) тӀвар ганвай. Садлагьай сефер и суван Алексей Сергеевич Пушкинан профильдиз ухшар тирди акур кас, Къавкъазда сиягьат ийз дилижандал алаз Дербентдиз физвай французви кхьираг Александр Дюмадиз хьанвай. Гуьгъуьнлай, чкадин агьалийри «Изберг» гафунихъ, кумык чӀалал кьил мана гузвай «баш» куьтягьун гилигнавай ва посёлокдин тӀвар Избербаш хьанвай.

ТӀварцӀин арадал атуникай кьведлагьай фикир ам я хьи, и гаф кумык чIалан гафарикай арадал атанвайди я. Кумык чӀалал шегьердин тӀвар «Са кьилин гел» мана гузва.

География

Шегьер Дагъустандин рагъаэкъечӀдай пата, Каспий гьуьлуьн кьере, республикадин кьилин шегьер тир Магьачкъаладилай 25 км кьибле патахъ чка кьунвайди я.

Избербаш, Пушкинан профильдиз ухшар Пушкин-Тау сував машгьур я.

Тарих

Шегьердин тарих, нафтӀадин мяденар чирна жагъурзавай фялейри 1931 йисуз ракьун рекьин станциядин патаг эцигнавай садлагьай алачухдилай гатӀумзава.

Дуьньяда садлагьай сефер, гьуьлуьн кӀаняй эстакадрин ва кьеряй эгъуьнвай алгъай буругърин куьмекдалди нафтӀ Избербашда акъуднавай.

Агьалияр

Йисариз килигна шегьерда агьалийрин кьадар:

Агьалийрин кьадар, кас
1959	1970	1979	1989	2002	2008	2009
11 200	17 300	22 400	28 100	39 400	50 800	51 200

2002 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматриз килигна, Избербашдин 40 987 кас агьалийрикай:

• даргияр — 65,37 % (26 974 кас)
• къумукьар — 14,37 % (5 889 кас)
• лезгияр — 7,25 % (3 973 кас)
• урусар — 5,15 % (2 109 кас)
• аварар — 2,75 % (1 128 кас)
• яхулар — 2,03 % (835 кас)
• азербайжанар — 0,96 % (395 кас)
• табасаранар — 0,70 % (288 кас)
• агъулар — 0,33 % (135 кас)
• муькуьбур — 1,08 % (442 кас)
• вири санлай — 100,00 % (40 987 кас)

2009 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматар:

• даргияр — 64,85 % (33 109 кас)
• къумукьар — 14,8 % (7 556 кас)
• лезгияр — 7,47 % (3 814 кас)
• урусар — 5,29 % (2 701 кас)
• аварар — 2,56 % (1 307 кас)
• яхулар — 1,91 % (975 кас)
• азербайжанар — 0,99 % (505 кас)
• табасаранар — 0,72 % (368 кас)
• муькуьбур — 1,41 % (720 кас)
• вири санлай — 100,00 % (51 055 кас)

Экономика

• «ДагЗЭТО» электротермиядин алатрин завод.
• П. С. Плешакован тӀвурунихъ галай радиозавод.
• Имам Шамилян тӀвурунихъ галай цунин фабрика.
• «Избербашнефть», амукьай нафтӀ акуъдзавай тешкилат.
• Фильтрдин алатар расзавай завод.
• ГУП «Типография № 6».
• Кондитерскдин фабрика «Дагинтерн».
• Кондитерскдин фабрика «Евразия».
• «Избербашдин гормолзавод»
• «Избербашдин фан завод»
• «Новопак» сокрин ва межейрин гьасилун.
• Чахурни-коньяк гьасилзавай завод ЗАО «Избербашский»

ЭлячӀунар

• Муниципальное образование «Город Избербаш»
• 3D-экскурсия по городу Избербашу
• Избербаш в энциклопедии «Мой город»
• ЗАО ВКЗ «Избербашский»
• Избербаш на «Kavkazweb.net»
• Избербаш на сайте «Союза малых городов России»
• Филиал Дагестанского государственного педагогического университета (ДГПУ) в г. Избербаш
• Филиал Дагестанского государственного университета (ДГУ) в г. Избербаш
• Короткая видеопрезентация Избербаша
• Турбаза «Прибой»
• Информационный портал города Избербаш