Шамил район

Муниципалитетдин район Шамил район урус. Шамильский район Герб Уьлкве УрусатУрусат Федерациядин субъект ДагъустанДагъустан Администрациядин юкь Хебда Къенепатан паюнар 25 муниципалитетар акатзава Райондин кьил Асиятилов Магомед Суракатович Бине кьунва 1929 йис Майдан 920 км² Агьалияр ↗ 28 767 кас (2015) Миллетар аварар, ахвахар Динар суни - мусурманар Телефондин код +7 87259 Автомобилдин код 05

Шамил район (1960 йисал кьван — Кахиб район, 1994 йисал кьван — Советский район) — Урусат Федерациядин Дагъустан республикада авай муниципалитетдин район.

Администрациядин юкь — Хебда хуьр я.

География

Район Дагъустандин рагъакӀидай пата ала ва Ахвах, Хунзах, Гуниб, ЧӀарода, Тлярата ва ЦӀумада районрихъ галаз са сергьятра ава.

Райондин майдан 920 км² я.

Тарих

ЦИК ДАССР-дин Президиумдин 1928 йисан 22 ноябрьдин къарардив, виликан Авар, Анди ва Гуниб округар алай чилерал, администрациядин юкь Урада хуьр алаз Кахиб район арадал гъанвай. 1932 йисуз райондин администрация Кахиб хуьруьз тухванай. 1960 йисуз РСФСР ПВС-дин къарардалди райондин тӀвар Советскийдиз дегишарнай ва администрациядин юкь хьиз Советское хуьр тайинарнай. 1994 йисуз Дагъустан Республикадин Вини Советдин Президиумдин къарардалди райондиз Шамил район тӀвар эцигнай ва Советское хуьруьн тӀвар Хебдадиз дегишарнай.

Агьалияр

Йисариз килигна Шамил райондин агьалийрин дегиш хьунин динамика:

Йис	2002	2011	2012	2013	2014	2015
Агьалияр	26 053	↗ 28 187	↗ 28 251	↗ 28 348	↗ 28 457	↗ 28 767

2010 йисан Вириурусатдин агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматриз килигна, Шамил райондин миллетрин сиягь:

Халкь	Кьадар, кас.	Пай вири агьалийрикай, %
аварар	27 744	99 %
* ахвахар	…	…
масабур	378	1 %
вири санлай	28 122	100,00 %

Къейд: Агьалияр сиягьдиз къачудайла ахвахар аварар хьиз къейд авунай.

Администрациядин паюнар

Райондик 25 муниципалитетар (хуьруьнсоветар) ва 52 хуьр акатзава (яцӀу шрифтдив, са шумуд хуьрерин арадай администрациярин юкьвар къалурнава);

1. «Андых» хуьруьнсовет — Андых
2. «Ассаб» хуьруьнсовет — Ассаб
3. «Вини Батлух» хуьруьнсовет — Вини Батлух
4. «Батлух» хуьруьнсовет — Агъа Батлух, Заната
5. «Гента» хуьруьнсовет — Гента
6. «Гоготль» хуьруьнсовет — Гоготль
7. «Голотль» хуьруьнсовет — Голотль, Датуна
8. «Гоор» хуьруьнсовет — Гоор, Гоор-Хиндах
9. «Дагбаш» хуьруьнсовет — Дагбаш
10. «Кахиб» хуьруьнсовет — Кахиб, Вини Колоб, Агъа Колоб, Бакдаб, Мокода, Ракутли, Хамакал, Киэних, Хорода
11. «Куаниб» хуьруьнсовет — Куаниб, Нитаб
12. «Могох» хуьруьнсовет — Могох
13. «Мачада» хуьруьнсовет — Мачада
14. «Ратлуб» хуьруьнсовет — Ратлуб
15. «Ругельда» хуьруьнсовет — Ругельда, Мусрух, Хиндах, Сомода, Хонох, Урчух
16. «Телетль» хуьруьнсовет — Телетль, Тлезда, Геницуриб
17. «Тидиб» хуьруьнсовет — Тидиб, Накитль
18. «Тлянуб» хуьруьнсовет — Тлянуб
19. «Тогох» хуьруьнсовет — Вини Тогох, Агъа Тогох, Зиуриб, Митлиуриб
20. «Урада» хуьруьнсовет — Урада, Тлях, Гидатлинский Мост, Урадаколоб, Равкватль
21. «Уриб» хуьруьнсовет — Уриб
22. «Хебда» хуьруьнсовет — Хебда
23. «Хотода» хуьруьнсовет — Хотода
24. «Хучада» хуьруьнсовет — Хучада
25. «Цекоб» хуьруьнсовет — Цекоб

Экономика

Райондин экономикадин асул хилерикай сад хуьруьн майишат я.

Тарихдин чкаяр

ЦӀуру Кахиб

Районда республикадин метлеб авай 25 тарихдин имаратар ава: XII — XVII виш йисарин сурар, чилин кӀаник галай дараматар, шейгьрин сурун къванер, XI — XV виш йисариз талукь тир петроглифар.

Районда 80 архитектурадин имаратар ава, абурукай 17 федерал, амайбурни республикадин метлеб авайбур я. Абурун арада XVI — XVII виш йисарин къаравулдин минараяр, ХӀ виш йисан Датун клиса ва мсб.

Районда XVII — XVIII виш йисарин къене эцигнай 20 кьван мискӀинар ава. 30 пара археологиядин имаратар ава: Гинчи сурар, Занати сурар, Хотодинское поселение, Росох ва Чолод инсанар яшамиш хьайи чкаяр ва мсб.

ЭлячӀунар

• Официальный сайт президента Республики Дагестан: Шамильский район
• Шамильский район