Ахвах район

Муниципалитетдин район Ахвах район урус. Ахвахский район Уьлкве УрусатУрусат Федерациядин субъект ДагъустанДагъустан Администрациядин юкь Карата Къенепатан паюнар 13 муниципалитетар акатзава Райондин кьил Азизова Хадижат Хайбулаевна Бине кьунва 1933 йис Майдан 291.1 км² Агьалияр 22 603 кас (2013) Миллетар каратинар, ахвахар, аварар Динар суни - мусурманар Сятдин чӀул UTC+4 Телефондин код +7 87250 Автомобилдин код 05 Код ОКТМО 82605000

Ахвах район (урус. Ахвахский район, авар. ГІахьвалал район) — Урусат Федерациядин Дагъустан республикада авай муниципалитетдин район.

Администрациядин юкь — Карата хуьр я.

География

Район Дагъустан Республикадин рагъакIидай пата ала, кьуд районрихъ галаз са сергьятра ава: кефер пата Ботлих райондихъ галаз, рагъэкъечIдай пата Хунзах райондихъ галаз, кьиблединни рагъэкъечIдай пата Шамил райондихъ галаз, кьиблединни рагъакIидай пата ЦIумада райондихъ галаз.

Райондин чилерин вири санлай майдан — 291,1 км² я.

Тарих

Район 1933 йисуз виликан Андий округдин паюникай арадал гъанвайди я.

Агьалияр

Йисариз килигна Акуша райондин агьалийрин дегиш хьунин динамика:

Йис	2002	2009	2010	2011	2012	2013
Агьалияр	20 373	↗ 21 592	↗ 22 014	↗ 22 096	↗ 22 198	↗ 22 603

2009 йисан малуматриз килигна, райондин миллетрин состав :

Халкь	Кьадар, кас	Пай вири агьалийрикай, %
каратинар	8382	38,8 %
ахвахар	7065	32,8 %
аварар	5015	23,2 %
багалуларар	1130	5,2 %
вири санал	21592	100,00 %

Административ паюнар

Райондик, вичик 25 хуьр квай 12 муниципалитетдин хуьруьнсоветар акатзава .

Ахвах райондин хуьруьнсоветар ва абурук акатзавай хуьрер, (къалин шрифтдив администрациярин юкьвар къалурнава);

1. «Анчик» хуьруьнсовет — Анчик, Цумали, Индира ва Андуз хуьрер — каратинар.
2. «Арчо» хуьруьнсовет — Арчо хуьр — каратинар.
3. «Вини Инхело» хуьруьнсовет — Инхело, Вини Инхело, Маштада ва Рацитль хуьрер — каратинар ва аварар.
4. «Изано» хуьруьнсовет — Изано хуьр — ахвахар.
5. «Ингердах» хуьруьрсовет — Ингердах ва Хариб хуьрер — аварар.
6. «Карата» хуьруьнсовет — Карата ва Рачабулда хуьрер — каратинар.
7. «Кудиябросо» хуьруьнсовет — Кудиябросо хуьр — ахвахар.
8. «Лологонитль» хуьруьнсовет — Лологонитль хуьр — ахвахар.
9. «Местерух» хуьруьнсовет — Местерух хуьр — аварар.
10. «Тад Магитль» хуьруьнсовет — Тад Магитль, Цвакилколо ва Кванкеро хуьрер — ахвахар.
11. «Тлибишо» хуьруьнсовет — Тлибишо ва Тлиси хуьрер — багалуларар.
12. «Тукита» хуьруьнсовет — Тукита хуьр — каратинар.
13. «Цолода» хуьруьнсовет — Цолода ва Цияб Цолода хуьрер — аварар.

Хуьруьн майишат

Райондин хуьруьн майишатда кIвенкIве авай физвай хел — хпехъанвал я. Алай чIавуз Ахвах районда 14 ХМПК (Хуьруьн майишатдин производстводин кооператив), 162 ЛФМ (Лежбервилинни фермадин майишат), 5700 КьКМ (Кьилдинни куьмекдин майишат) кIвалахзава.

ИнфратуькIуьрун ва чирвилер

Районда 11 мектебдилай вилик чирвилер гудай идараяр, 17 умуми чирвилерин мектебар, 1 нянин мектеб кардик ква. Районда 1 райондин юкьван начагъхана, 1 участокдин начагъхана, 4 амбулатординни поликлиникадин идараяр, 1 медицинадин куьмекдин агъастанция, суван чкайра 15 фельдшервилинни акушервилин пуктар кIвалахзава.

Культура

Районда 1 культурадин КIвал, 17 хуьруьн клубар, 1 юкьван улубхана, 1 аялринни жегьилрин улубхана, 24 хуьруьн улубханаяр ава.

Килигиз лайихвилер авай чкаяр

Ахвах районда пара кьадарда архитектурадинни-тарихдин имаратар ава:

• Карата хуьре имам Шамилан хва Жамалдинан мавзолей.
• Карата хуьре имам Шамилан тIаратIхъан — ЧIулав Омаран мавзолей.
• Карата, Цолода ва Тлибишо хуьрера 17-19 виш йисариз талукь тир къаравулдин минараяр.
• Кудиябросо хуьре, фад заманада инсанри уьмуьр гьалзавай «Шула-Гьани» тIвар алай, чи э. в. 15-10 виш йисариз талукь тир чка.
• Местерух хуьре, фад заманада инсанари уьмуьр гьалзавай, 11 виш йисариз талукь тир чка.
• Ингердах хуьре, фад заманада инсанари уьмуьр гьалзавай, кишпирдин девирдиз талукь тир чка.
• Карата хуьре, фад заманада инсанари уьмуьр гьалзавай «БухIарабросо» тIвар алай чка.
• Анчих, Карата ва Ингердах хуьера авай цин регъвер.
• Карата, Тлибишо, Кудиябросо ва Тадмагитль хуьера, 4-6 виш йисариз талукь сурар.

Райондин чилера, республикадинни гьа чкадин метлеб авай вири санлай 352 тарихдин ва архитектурадин имаратар ава.

ТIвар-ван авай ксар

• Магомед-Загид Абдулманапов — Совет Союздин кьегьал.
• Магомедхан Гамзатханов — къайдаяр авачир ягъунар спортдин жуьредай кьве сефердин дуьньядин чемпион. Спортдин алемда «Волк-хан» лакIабдив машгьур я.
• Загалав Абдулбеков — ада кьуршахар спортдин жуьредай дуьньядин олимпиядин чемпион.

ЭлячIунар

• Райондин чирвилер гудай идараяр
• Дагъустан Республикадин президентдин официал сайтуна Ахвах райондикай малуматар