Ахвах район

Муниципалитетдин район Ахвах район урус. Ахвахский район Уьлкве УрусатУрусат Федерациядин субъект ДагъустанДагъустан Администрациядин юкь Карата Къенепатан паюнар 13 муниципалитетар акатзава Райондин кьил Азизова Хадижат Хайбулаевна Бине кьунва 1933 йис Майдан 291.1 км² Агьалияр ↗ 23 302 кас (2015) Миллетар каратаяр, ахвахар, аварар Динар суни - мусурманар Сятдин чӀул UTC+4 Телефондин код +7 87250 Автомобилдин код 05 Код ОКТМО 82605000

Ахвах район (урус. Ахвахский район, авар. ГІахьвалал район) — Урусат Федерациядин Дагъустан республикада авай муниципалитетдин район.

Администрациядин юкь — Карата хуьр я.

География

Район Дагъустан Республикадин рагъакIидай пата ала, кьуд районрихъ галаз са сергьятра ава: кефер пата Ботлих райондихъ галаз, рагъэкъечIдай пата Хунзах райондихъ галаз, кьиблединни рагъэкъечIдай пата Шамил райондихъ галаз, кьиблединни рагъакIидай пата ЦIумада райондихъ галаз.

Райондин чилерин вири санлай майдан — 291,1 км² я.

Тарих

Район 1933 йисуз виликан Андий округдин паюникай арадал гъанвайди я.

Агьалияр

Йисариз килигна Акуша райондин агьалийрин дегиш хьунин динамика:

Йис	2002	2011	2012	2013	2014	2015
Агьалияр	20 373	↗ 22 096	↗ 22 198	↗ 22 603	↗ 22 862	↗23 302

2010 йисан малуматриз килигна, райондин миллетрин состав :

Халкь	Кьадар, кас	Пай вири агьалийрикай, %
аварар	10 474	38,8 %
ахвахар	6 809	32,8 %
каратаяр	4 593	23,2 %
багулалар	—	—
вири санал	22 014	100,00 %

Къейд: Агьалияр сиягьдиз къачудайла ахвахар, каратаяр, багалулар хьтин бицIи миллетар аварар хьиз къейд авунай.

Администрациядин паюнар

Райондик 25 хуьр ва 12 муниципалитетдин хуьруьнсоветар акатзава .

Ахвах райондин хуьруьнсоветар ва абурук акатзавай хуьрер, (къалин шрифтдив администрациярин юкьвар къалурнава);

1. «Анчик» хуьруьнсовет — Анчик, Цумали, Индира, Андуз — каратаяр.
2. «Арчо» хуьруьнсовет — Арчо — каратаяр.
3. «Вини Инхело» хуьруьнсовет — Вини Инхело, Инхело, Маштада, Рацитль — каратаяр ва аварар.
4. «Изано» хуьруьнсовет — Изано — ахвахар.
5. «Ингердах» хуьруьнсовет — Ингердах, Хариб — аварар.
6. «Карата» хуьруьнсовет — Карата, Рачабулда — каратаяр.
7. «Кудиябросо» хуьруьнсовет — Кудиябросо — ахвахар.
8. «Лологонитль» хуьруьнсовет — Лологонитль — ахвахар.
9. «Местерух» хуьруьнсовет — Местерух — аварар.
10. «Тад Магитль» хуьруьнсовет — Тад Магитль, Цвакилколо, Кванкеро — ахвахар.
11. «Тлибишо» хуьруьнсовет — Тлибишо, Тлиси — багулалар.
12. «Тукита» хуьруьнсовет — Тукита — каратаяр.
13. «Цолода» хуьруьнсовет — Цолода, Цияб Цолода — аварар.

Райондин сергьятрилай къецихъ галай Ахвах райондин кутанар ва хуьрер:

Кирпич-кутан, Индира, Андуз, Казиюрт, Камыш-кутан, Цияб Цолода, Хариб, Инхело хуьрер ва Арчо, Рачабулда, Тадмагитль, Тлибишо хуьрерин кутанар.

Хуьруьн майишат

Райондин хуьруьн майишатда кIвенкIве авай физвай хел — хпехъанвал я. Алай чIавуз Ахвах районда 14 ХМПК (Хуьруьн майишатдин производстводин кооператив), 162 ЛФМ (Лежбервилинни фермадин майишат), 5700 КьКМ (Кьилдинни куьмекдин майишат) кIвалахзава.

Инфраструктура ва чирвилер

Районда 11 мектебдилай вилик чирвилер гудай идараяр, 17 умуми чирвилерин мектебар, 1 нянин мектеб кардик ква. Районда 1 райондин юкьван начагъхана, 1 участокдин начагъхана, 4 амбулатординни поликлиникадин идараяр, 1 медицинадин куьмекдин зур-станция, суван чкайра 15 фельдшервилинни акушервилин пуктар кIвалахзава.

Культура

Районда 1 культурадин КIвал, 17 хуьруьн клубар, 1 юкьван улубхана, 1 аялринни жегьилрин улубхана, 24 хуьруьн улубханаяр ава.

Килигдай чкаяр

Ахвах районда пара кьадарда архитектурадинни-тарихдин имаратар ава:

• Карата хуьре имам Шамилан хва Жамалдинан мавзолей.
• Карата хуьре имам Шамилан тIаратIхъан — ЧIулав Омаран мавзолей.
• Карата, Цолода ва Тлибишо хуьрера 17-19 виш йисариз талукь тир къаравулдин минараяр.
• Кудиябросо хуьре, фад заманада инсанри уьмуьр гьалзавай «Шула-Гьани» тIвар алай, чи э. в. 15-10 виш йисариз талукь тир чка.
• Местерух хуьре, фад заманада инсанари уьмуьр гьалзавай, 11 виш йисариз талукь тир чка.
• Ингердах хуьре, фад заманада инсанари уьмуьр гьалзавай, кишпирдин девирдиз талукь тир чка.
• Карата хуьре, фад заманада инсанари уьмуьр гьалзавай «БухIарабросо» тIвар алай чка.
• Анчик, Карата ва Ингердах хуьера авай цин регъвер.
• Карата, Тлибишо, Кудиябросо ва Тад Магитль хуьера, 4-6 виш йисариз талукь сурар.

Райондин чилера, республикадинни гьа чкадин метлеб авай вири санлай 352 тарихдин ва архитектурадин имаратар ава.

ТIвар-ван авай ксар

• Магомед-Загид Абдулманапов — Совет Союздин кьегьал.
• Магомедхан Гамзатханов — къайдаяр авачир ягъунар спортдин жуьредай кьве сефердин дуьньядин чемпион. Спортдин алемда «Волк-хан» лакIабдив машгьур я.
• Загалав Абдулбеков — ада кьуршахар спортдин жуьредай дуьньядин олимпиядин чемпион.

ЭлячIунар

• Райондин чирвилер гудай идараяр
• Дагъустан Республикадин президентдин официал сайтуна Ахвах райондикай малуматар