Ахвах район

Википедиядихъай
Муниципалитетдин район
Ахвах район
урус. Ахвахский район
Уьлкве
Урусат
Федерациядин субъект
Дагъустан
Администрациядин юкь
Къенепатан паюнар
13 муниципалитетар акатзава
Райондин кьил
Азизова Хадижат Хайбулаевна
Бине кьунва
Майдан
291.1 км²
Агьалияр
↗ 23 302 кас (2015)
Миллетар
Динар
Ахвах район
Ахвах район


Сятдин чӀул
Телефондин код
+7 87250
Автомобилдин код
05
Код ОКТМО
82605000
Ахвах район Викискладда

Ахвах район (урус. Ахвахский район, авар. ГӀахьвалал район) — Урусат Федерациядин Дагъустан республикада авай муниципалитетдин район.

Администрациядин юкь — Карата хуьр я.

География[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Район Дагъустан Республикадин рагъакӀидай пата ала, кьуд районрихъ галаз са сергьятра ава: кефер пата Ботлих райондихъ галаз, рагъэкъечӀдай пата Хунзах райондихъ галаз, кьиблединни рагъэкъечӀдай пата Шамил райондихъ галаз, кьиблединни рагъакӀидай пата ЦӀумада райондихъ галаз.

Райондин чилерин вири санлай майдан — 291,1 км² я.

Тарих[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Район 1933 йисуз виликан Андий округдин паюникай арадал гъанвайди я.

Агьалияр[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Йисариз килигна Акуша райондин агьалийрин дегиш хьунин динамика:

Йис 2002 2011 2012 2013 2014 2015
Агьалияр 20 373 [1] ↗ 22 096 [2] ↗ 22 198 [3] ↗ 22 603 [4] ↗ 22 862 [5] ↗23 302 [6]

2010 йисан малуматриз килигна, райондин миллетрин состав [7]:

Халкь Кьадар,
кас 		Пай
вири агьалийрикай, %
аварар 10 474 38,8 %
ахвахар 6 809 32,8 %
каратаяр 4 593 23,2 %
багулалар — —
вири санал 22 014 100,00 %

Къейд: Агьалияр сиягьдиз къачудайла ахвахар, каратаяр, багалулар хьтин бицӀи миллетар аварар хьиз къейд авунай.

Администрациядин паюнар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Райондик 25 хуьр ва 12 муниципалитетдин хуьруьнсоветар акатзава [8].

Ахвах райондин хуьруьнсоветар ва абурук акатзавай хуьрер, (къалин шрифтдив администрациярин юкьвар къалурнава);

  1. «Анчик» хуьруьнсовет — Анчик, Цумали, Индира, Андуз — каратаяр.
  2. «Арчо» хуьруьнсовет — Арчо — каратаяр.
  3. «Вини Инхело» хуьруьнсовет — Вини Инхело, Инхело, Маштада, Рацитль — каратаяр ва аварар.
  4. «Изано» хуьруьнсовет — Изано — ахвахар.
  5. «Ингердах» хуьруьнсовет — Ингердах, Хариб — аварар.
  6. «Карата» хуьруьнсовет — Карата, Рачабулда — каратаяр.
  7. «Кудиябросо» хуьруьнсовет — Кудиябросо — ахвахар.
  8. «Лологонитль» хуьруьнсовет — Лологонитль — ахвахар.
  9. «Местерух» хуьруьнсовет — Местерух — аварар.
  10. «Тад Магитль» хуьруьнсовет — Тад Магитль, Цвакилколо, Кванкеро — ахвахар.
  11. «Тлибишо» хуьруьнсовет — Тлибишо, Тлиси — багулалар.
  12. «Тукита» хуьруьнсовет — Тукита — каратаяр.
  13. «Цолода» хуьруьнсовет — Цолода, Цияб Цолода — аварар.

Райондин сергьятрилай къецихъ галай Ахвах райондин кутанар ва хуьрер:

Кирпич-кутан, Индира, Андуз, Казиюрт, Камыш-кутан, Цияб Цолода, Хариб, Инхело хуьрер ва Арчо, Рачабулда, Тадмагитль, Тлибишо хуьрерин кутанар.

Хуьруьн майишат[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Райондин хуьруьн майишатда кӀвенкӀве авай физвай хел — хпехъанвал я. Алай чӀавуз Ахвах районда 14 ХМПК (Хуьруьн майишатдин производстводин кооператив), 162 ЛФМ (Лежбервилинни фермадин майишат), 5700 КьКМ (Кьилдинни куьмекдин майишат) кӀвалахзава.

Инфраструктура ва чирвилер[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Районда 11 мектебдилай вилик чирвилер гудай идараяр, 17 умуми чирвилерин мектебар, 1 нянин мектеб кардик ква. Районда 1 райондин юкьван начагъхана, 1 участокдин начагъхана, 4 амбулатординни поликлиникадин идараяр, 1 медицинадин куьмекдин зур-станция, суван чкайра 15 фельдшервилинни акушервилин пуктар кӀвалахзава.

Культура[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Районда 1 культурадин КӀвал, 17 хуьруьн клубар, 1 юкьван улубхана, 1 аялринни жегьилрин улубхана, 24 хуьруьн улубханаяр ава.

Килигдай чкаяр[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Ахвах районда пара кьадарда архитектурадинни-тарихдин имаратар ава:

Райондин чилера, республикадинни гьа чкадин метлеб авай вири санлай 352 тарихдин ва архитектурадин имаратар ава.

ТӀвар-ван авай ксар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

  • Магомед-Загид Абдулманапов — Совет Союздин кьегьал.
  • Магомедхан Гамзатханов — къайдаяр авачир ягъунар спортдин жуьредай кьве сефердин дуьньядин чемпион. Спортдин алемда «Волк-хан» лакӀабдив машгьур я.
  • Загалав Абдулбеков — ада кьуршахар спортдин жуьредай дуьньядин олимпиядин чемпион.

Баянар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

  1. ↑ 33. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2002 г.
  2. ↑ 33. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2011 г.
  3. ↑ 35. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2012 г.
  4. ↑ 33. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 г.
  5. ↑ 33. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 г. Архивация 7 апрель 2014 йисан.
  6. ↑ 33. Численность постоянного населения Республики Дагестан по муниципальным образованиям на 1 января 2015 г. Архивация 5 март 2016 йисан.
  7. ↑ ВПН том 3. Таблица 4. Население по национальности и владению русским языком по городским округам и муниципальным районам республики Дагестан.
  8. ↑ ЗАКОН РЕСПУБЛИКИ ДАГЕСТАН ОТ 13.01.2005 N 6 О СТАТУСЕ И ГРАНИЦАХ МУНИЦИПАЛЬНЫХ ОБРАЗОВАНИЙ РЕСПУБЛИКИ ДАГЕСТАН (ПРИНЯТ НАРОДНЫМ СОБРАНИЕМ РД 28.12.2004)

ЭлячӀунар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Чешне "https://lez.wikipedia.org/w/index.php?title=Ахвах_район&oldid=93531" я