Ботлих район

Муниципалитетдин район Ботлих район урус. Ботлихский район Уьлкве УрусатУрусат Федерациядин субъект ДагъустанДагъустан Администрациядин юкь Ботлих Къенепатан паюнар 20 муниципалитетар акатзава Райондин кьил Патхулаев Магомед Малаевич Бине кьунва 1929 йис Майдан 500 км² Агьалияр ↗ 56 399 кас (2015) Миллетар аварар, андияр, ботлихар, годоберинар, каратаяр Динар суни - мусурманар Ботлих район Сятдин чӀул UTC+4 Телефондин код +7 87271 Автомобилдин код 05 Код ОКТМО 82609000

Ботлих район (урус. Ботлихский район, авар. Болъихъ мухъ) — Урусат Федерациядин Дагъустан республикада авай муниципалитетдин район.

Администрациядин юкь — Ботлих хуьр я.

География

Район Дагъустан Республикадин рагъакӀидай пата ала, кьуд районрихъ галаз сергьятарзава: рагъэкъечӀдай пата Гумбет райондихъ галаз, кьиблединни рагъэкъечӀдай пата Хунзах райондихъ галаз, кьибле пата Ахвах ва ЦӀумада районрихъ галаз, амай патарайни Чечнядихъ галаз са сергьятра ава.

Райондин чилерин майдан — 500 км² я.

Тарих

1861 йисан 20 июльдиз район вичин гилан сергьятрив Андий округдик акатнай. 1921 йисан 20 январь тарихдин ВЦИК-дин директивадив Андий округ ДАССР-дик кутунвай.

Ботлих район административвилинни - территориядин чара тек хьиз, ЦИК ДАССР - ан 6-й кӀватӀалдин 4-й сессиядин къарардалди, 1926 йисан 26 ноябрьдиз кантон хьиз арадал атанвай. Адаз Гумбет районни талукь тир. ВЦИК-ан 1929 йисан 3 июнь тарихдин къарардалди, кантондиз район статус эцигнай.

Агьалияр

Йисариз килигна Бабаюрт райондин агьалийрин дегиш хьунин динамика:

Йис	2002	2011	2012	2013	2014	2015
Агьалияр	50 469	↗ 54 600	↗ 54 786	↗ 55 308	↗ 55 757	↗ 56 399

2010 йисан Вири Урусатдин агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматриз килигна, Ботлих райондин миллетрин сиягь:

Халкь	Кьадар, кас.	Агьалидин паюникай, %
аварар	41 208	75,86 %
андияр	6 930	12,76 %
ботлихар	3 498	6,44 %
урусар	1 695	3,12 %
годоберияр	423	0,78 %
эрменияр	70	0,13 %
муькуьбур	921	1,71 %
вири санал	51 636	100,00 %

Администрациядин паюнар

Райондик 20 муниципалитетдин образование (хуьруьнсовет) акатзава .

Ботлих райондин хуьруьнсоветар ва абурук акатзавай 37 хуьрер, (къалин шрифтдив администрациярин юкьвар къалурнава);

1. «Алак» хуьруьнсовет — Алак — аварар.
2. «Анди» хуьруьнсовет — Анди, Гунха, Цибилта — андияр.
3. «Ансалта» хуьруьнсовет — Ансалта, Чубутла — аварар.
4. «Ашали» хуьруьнсовет — Ашали — андияр.
5. «Ботлих» хуьруьнсовет — Ботлих, Ашино, Тасута — ботлихар ва аварар.
6. «Гагатли» хуьруьнсовет — Гагатли — андияр.
7. «Годобери» хуьруьнсовет — Годобери, Беледи, Зибирхали — годоберияр.
8. «Зило» хуьруьнсовет — Зило — андияр.
9. «Кванхидатли» хуьруьнсовет — Кванхидатли — андияр.
10. «Кижани» хуьруьнсовет — Кижани — аварар.
11. «Миарсо» хуьруьнсовет — Миарсо — ботлихар.
12. «Муни» хуьруьнсовет — Муни, Ортаколо, Рушуха — аварар ва андияр.
13. «Агъа Инхело» хуьруьнсовет — Агъа Инхело — каратинар.
14. «Рахата» хуьруьнсовет — Рахата — аварар.
15. «Риквани» хуьруьнсовет — Риквани, Айтхан, Джугут — аварар ва андияр.
16. «Тандо» хуьруьнсовет — Тандо — аварар.
17. «Тлох» хуьруьнсовет — Тлох — аварар.
18. «Хелетури» хуьруьнсовет — Хелетури, ЦӀийи Хелетури — аварар.
19. «Чанко» хуьруьнсовет — Чанко, Анхо, Мехетури, Хандо, Шивор — андияр.
20. «Шодрода» хуьруьнсовет — Шодрода, Анхвала — ботлихар.

Хуьрер-анклавар

Административвилелди Ботлих райондиз талукь 16 чилин белгенар (кутанар) ва хуьрер Бабаюрт райондин чилерал ала :

Бабаюрт райондин чилерал алай Ботлих райондин чилин белгенарни хуьрер:

• Алибекотар, Айтхан, Алак, Бутуш, Бюру-кутан, Джугут, Каплановка, Комар-хутор, Полтавка, Риквани, ЦӀуру Артезиан, ЦӀуру Каратюбе, ЦӀийи Хелетури, Шодрода, Чанко.

Килигдай чкаяр

Ботлих райондин чилера пара кьадарда архитектурадинни - тарихдин имаратар ава:

• Преображенан къеле.
• Агъа Инхело хуьре ракьун муьгъ.
• Анди, Годобери, Ботлих ва Хелетури хуьрера цӀуру мискӀинар.
• Зило ва Муни хуьрера дявевилин минараяр.
• Фад заманада инсанар яшамиш хьайи «Шодрода» тӀвар алай чка.
• Фад заманада инсанар яшамиш хьайи «Хабочуи» тӀвар алай чка.
• Гоцинскийдин кӀеретӀдихъ галаз женгера кьенвай аскеррин стхавилин сурал алай имарат.
• Ватандин ЧӀехи Дяведа кьейи кьегьалрин имарат.

ГьакӀни, районда тӀебиатдин пара метлеб авай имаратрикай сад — Кезенойам вир ава.

ЭлячӀунар

• Ботлих райондин сайт
• Дагъустан Республикадин президентдин официал сайтуна Ботлих райондикай малуматар Архивация 24 апрель 2012 йисан.