Ботлих район
Муниципалитетдин район
|
Ботлих район (урус. Ботлихский район, авар. Болъихъ мухъ) — Урусат Федерациядин Дагъустан республикада авай муниципалитетдин район.
Администрациядин юкь — Ботлих хуьр я.
География[Дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Район Дагъустан Республикадин рагъакIидай пата ала, кьуд районрихъ галаз сергьятарзава: рагъэкъечIдай пата Гумбет райондихъ галаз, кьиблединни рагъэкъечIдай пата Хунзах райондихъ галаз, кьибле пата Ахвах ва ЦIумада районрихъ галаз, амай патарайни Чечнядихъ галаз са сергьятра ава.
Райондин чилерин майдан — 500 км² я.
Тарих[Дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
1861 йисан 20 июльдиз район вичин гилан сергьятрив Андий округдик акатнай. 1921 йисан 20 январь тарихдин ВЦИК-дин директивадив Андий округ ДАССР-дик кутунвай.
Ботлих район административвилинни - территориядин чара тек хьиз, ЦИК ДАССР - ан 6-й кIватIалдин 4-й сессиядин къарардалди, 1926 йисан 26 ноябрьдиз кантон хьиз арадал атанвай. Адаз Гумбет районни талукь тир. ВЦИК-ан 1929 йисан 3 июнь тарихдин къарардалди, кантондиз район статус эцигнай.
Агьалияр[Дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Йисариз килигна Бабаюрт райондин агьалийрин дегиш хьунин динамика:
Йис | 2002 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
Агьалияр | 50 469 [1] | ↗ 54 600 [2] | ↗ 54 786 [3] | ↗ 55 308 [4] | ↗ 55 757 [5] | ↗ 56 399 [6] |
2010 йисан Вири Урусатдин агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматриз килигна, Ботлих райондин миллетрин сиягь:[7]
Халкь | Кьадар, кас. |
Агьалидин паюникай, % |
---|---|---|
аварар | 41 208 | 75,86 % |
андияр | 6 930 | 12,76 % |
ботлихар | 3 498 | 6,44 % |
урусар | 1 695 | 3,12 % |
годоберияр | 423 | 0,78 % |
эрменияр | 70 | 0,13 % |
муькуьбур | 921 | 1,71 % |
вири санал | 51 636 | 100,00 % |
Администрациядин паюнар[Дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Райондик 20 муниципалитетдин образование (хуьруьнсовет) акатзава [8].
Ботлих райондин хуьруьнсоветар ва абурук акатзавай 37 хуьрер, (къалин шрифтдив администрациярин юкьвар къалурнава);
- «Алак» хуьруьнсовет — Алак — аварар.
- «Анди» хуьруьнсовет — Анди, Гунха, Цибилта — андияр.
- «Ансалта» хуьруьнсовет — Ансалта, Чубутла — аварар.
- «Ашали» хуьруьнсовет — Ашали — андияр.
- «Ботлих» хуьруьнсовет — Ботлих, Ашино, Тасута — ботлихар ва аварар.
- «Гагатли» хуьруьнсовет — Гагатли — андияр.
- «Годобери» хуьруьнсовет — Годобери, Беледи, Зибирхали — годоберияр.
- «Зило» хуьруьнсовет — Зило — андияр.
- «Кванхидатли» хуьруьнсовет — Кванхидатли — андияр.
- «Кижани» хуьруьнсовет — Кижани — аварар.
- «Миарсо» хуьруьнсовет — Миарсо — ботлихар.
- «Муни» хуьруьнсовет — Муни, Ортаколо, Рушуха — аварар ва андияр.
- «Агъа Инхело» хуьруьнсовет — Агъа Инхело — каратинар.
- «Рахата» хуьруьнсовет — Рахата — аварар.
- «Риквани» хуьруьнсовет — Риквани, Айтхан, Джугут — аварар ва андияр.
- «Тандо» хуьруьнсовет — Тандо — аварар.
- «Тлох» хуьруьнсовет — Тлох — аварар.
- «Хелетури» хуьруьнсовет — Хелетури, ЦIийи Хелетури — аварар.
- «Чанко» хуьруьнсовет — Чанко, Анхо, Мехетури, Хандо, Шивор — андияр.
- «Шодрода» хуьруьнсовет — Шодрода, Анхвала — ботлихар.
Хуьрер-анклавар[Дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Административвилелди Ботлих райондиз талукь 16 чилин белгенар (кутанар) ва хуьрер Бабаюрт райондин чилерал ала [9]:
Бабаюрт райондин чилерал алай Ботлих райондин чилин белгенарни хуьрер:
- Алибекотар, Айтхан, Алак, Бутуш, Бюру-кутан, Джугут, Каплановка, Комар-хутор, Полтавка, Риквани, ЦIуру Артезиан, ЦIуру Каратюбе, ЦIийи Хелетури, Шодрода, Чанко.
Килигдай чкаяр[Дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Ботлих райондин чилера пара кьадарда архитектурадинни - тарихдин имаратар ава:
- Преображенан къеле.
- Агъа Инхело хуьре ракьун муьгъ.
- Анди, Годобери, Ботлих ва Хелетури хуьрера цIуру мискIинар.
- Зило ва Муни хуьрера дявевилин минараяр.
- Фад заманада инсанар яшамиш хьайи «Шодрода» тIвар алай чка.
- Фад заманада инсанар яшамиш хьайи «Хабочуи» тIвар алай чка.
- Гоцинскийдин кIеретIдихъ галаз женгера кьенвай аскеррин стхавилин сурал алай имарат.
- Ватандин ЧIехи Дяведа кьейи кьегьалрин имарат.
ГьакIни, районда тIебиатдин пара метлеб авай имаратрикай сад — Кезенойам вир ава.
Баянар[Дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
- ↑ 33. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2002 г.
- ↑ 33. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2011 г.
- ↑ 35. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2012 г.
- ↑ 33. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 г.
- ↑ 33. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 г.
- ↑ 33. Численность постоянного населения Республики Дагестан по муниципальным образованиям на 1 января 2015 г.
- ↑ Дагъустандин миллетрин состав. 2010
- ↑ ЗАКОН РЕСПУБЛИКИ ДАГЕСТАН ОТ 13.01.2005 N 6 О СТАТУСЕ И ГРАНИЦАХ МУНИЦИПАЛЬНЫХ ОБРАЗОВАНИЙ РЕСПУБЛИКИ ДАГЕСТАН (ПРИНЯТ НАРОДНЫМ СОБРАНИЕМ РД 28.12.2004)
- ↑ Бабаюртовский районный суд Республики Дагестан
ЭлячIунар[Дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
- Ботлих райондин сайт
- Дагъустан Республикадин президентдин официал сайтуна Ботлих райондикай малуматар
Ботлих райондин агьалийрин пунктар | ||
---|---|---|
Администрациядин юкь |
| ![]() |
Хуьрер |
Агъа Инхело · Айтхан · Анхвала · Анхо · Анди · Ансалта · Алак · Ашали · Ашино · Беледи · Гагатли · Годобери · Гунха · Джугут · Зибирхали · Зило · Кванхидатли · Кижани · Мехетури · Миарсо · Муни · Ортаколо · Рахата · Рушуха · Риквани · Тасута · Тандо · Тлох · Хандо · Хелетури · Цибилта · ЦIийи Хелетури · Чанко · Чубутла · Шивор · Шодрода | |
Хуьруьнсоветар |
«Агъа Инхело» · «Алак» · «Анди» · «Ансалта» · «Ашали» · «Ботлих» · «Гагатли» · «Годобери» · «Зило» · «Кванхидатли» · «Кижани» · «Миарсо» · «Муни» · «Рахата» · «Риквани» · «Тандо» · «Тлох» · «Хелетури» · «Чанко» · «Шодрода» |
Дагъустан | |||
---|---|---|---|
![]() | Кьилин шегьер: Магьачкъала | ![]() | |
Шегьерар: Буйнакск · Дагъустандин ЦIаяр · Избербаш · Каспийск · Кизилюрт · Кизляр · Кьвевар · Хасавюрт · Кьибле-Сухокумск | |||
Администрациядин паюнар: | |||
Районар: Агъул · Акуша · Ахвах · Ахцегь · Бабаюрт · Бежта · Ботлих · Буйнакск · Гергебиль · Гуниб · Гьумбет · Дахада · Дербент · Докъузпара · Кизилюрт · Кизляр · Кули · Кумторкъала · Къазбек · Къайтагъ · Къарабудахкент · Къаякент · Кьурагь · Лак · Леваши · Мегьарамдхуьруьн · Нугъай · Рутул · Сергокъала · СтIал Сулейман · Табасаран · Тарумовка · Тлярата · Унцукул · Хасавюрт · Хив · Хунзах · Цунта · ЦIийи Лак · ЦIумада · ЧIарода · Шамил | |||
Макъалаяр: География • Герб • Гимн • Тарих • Агьалияр • Административ паюнар • ТIаратI |